Το Μουσείο Μπενάκη παρουσιάζει την έκθεση της Ρενέ Ρεβάχ Tehom. Την επιμέλειά της έχει ο Κωστής Αντωνιάδης, Ομότιμος Καθηγητής Φωτογραφίας του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής.
Η έκθεση, με φωτογραφίες, βίντεο και κείμενα, ακολουθεί τα βήματα της διαδρομής των μελών της οικογένειας Ρεβάχ από τη Θεσσαλονίκη στο Άουσβιτς, με σκοπό την θεραπεία και την κάθαρση.
Από τον Μάρτιο μέχρι τον Αύγουστο του 1943, μεταφέρθηκαν από τη Θεσσαλονίκη 46.061 Εβραίοι στα στρατόπεδα, όπου, στην πλειοψηφία τους, βρήκαν μαρτυρικό θάνατο. Μεταξύ των θυμάτων ήταν η προγιαγιά της Ρενέ Ρεβάχ, Σολ Βενέτσια, και τα παιδιά της Όλγα, Λίνα και Ισαάκ, καθώς και άλλοι συγγενείς. Μοναδικός επιζών ήταν ο παππούς της Αλβέρτος Ρεβάχ, ο οποίος είχε διαφύγει στην Αθήνα και μέχρι το τέλος του πολέμου τους περίμενε, προετοιμάζοντας την επιστροφή τους. Η Ρενέ Ρεβάχ τον συναντά τη στιγμή της συντριβής του, όταν μαθαίνει πως η οικογένειά του είχε αφανιστεί και υπόσχεται να τον οδηγήσει στον τόπο του εγκλήματος, που ο ίδιος μέχρι το θάνατό του δεν βρήκε το κουράγιο να επισκεφτεί. Θα ακολουθήσουν δύο διαδοχικά ταξίδια της Ρεβάχ στα στρατόπεδα Μπίρκεναου και στο Άουσβιτς. Σε κάθε βήμα της διαδρομής της η Ρεβάχ μιλά στο πρώτο πρόσωπο, απευθύνεται νοερά στον παππού της, του στέλνει φωτογραφίες και μοιράζεται μαζί του τις σκέψεις και τα συναισθήματά της.
Η Ρεβάχ ακολουθεί τα ίχνη τους, στο σκοτεινό βαγόνι του τρένου που τους μετέφερε στα στρατόπεδα, στο γκρίζο τοπίο του Μπίρκεναου, στους διαδρόμους, στις σκάλες, στους κοιτώνες του Άουσβιτς και στους τοίχους των θαλάμων αερίων.
Ένα λευκό πλεκτό ύφασμα, κειμήλιο της οικογένειας, είναι το νήμα της αφήγησης που διατρέχει το έργο της. Η Ρεβάχ το σκηνοθετεί, αποδίδοντας σε αυτό διαφορετικές σημασίες. Το συναντάμε αρχικά απλωμένο μέσα στο βαγόνι που μετέφερε τους δικούς της στο Άουσβιτς, να εκπροσωπεί «το πνεύμα της οικογένειας», που προσκαλεί τα φαντάσματα να φανερωθούν σε μια βιντεοπροβολή, όπου το πορτρέτο της προγιαγιάς της και άλλα πρόσωπα προβάλλονται διαδοχικά στον εσωτερικό τοίχο του βαγονιού.
Έπειτα το βρίσκουμε μπλεγμένο στα κλαδιά ενός δέντρου, πάνω από τα συρματοπλέγματα του στρατοπέδου, και πιο πέρα, ως κυανό αποτύπωμα του θανατηφόρου Κυκλώνα Β.
Στο τέλος της διαδρομής της έκθεσης, παρουσιάζεται ξανά τυπωμένο σε πέντε διάφανα υφάσματα που αιωρούνται από την οροφή˙ το βλέπουμε να απλώνεται μέσα στο νερό μιας λίμνης, να τυλίγεται στο σώμα μιας γυμνής γυναίκας και να την παρασύρει στο βυθό της. Η αφήγηση της Ρεβάχ, εκπορεύεται από μια ενδιάμεση μνήμη, ένα απόσταγμα εικόνων, που διαμορφώθηκαν από τις αφηγήσεις της οικογένειάς της και τις μαρτυρίες αυτών που επέστρεψαν ζωντανοί.
Ως μετα-μάρτυρας η ίδια η φωτογράφος, επεξεργάζεται το παρελθόν και μετουσιώνει το κληρονομημένο τραύμα σε μια τελική σκηνή εξαγνιστικής ανάδυσης του σώματος από το νερό της λίμνης, κενοτάφιο των ανθρώπων που δολοφονούνταν κατά χιλιάδες καθημερινά στα στρατόπεδα συγκέντρωσης.
ΕΚΔΟΣΗ
Την έκθεση συνοδεύει ομότιτλη έκδοση, Renée Revah TEHOM, από τις εκδόσεις ΚΑΠΟΝ, η οποία θα παρουσιαστεί Τετάρτη 14 Φεβρουαρίου 2024 στις 19.00, στο αμφιθέατρο του Μουσείου Μπενάκη / Πειραιώς 138.
Στην εκδήλωση θα μιλήσουν:
ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΙ
Γιώργης Μαγγίνης, Επιστημονικός Διευθυντής του Μουσείου Μπενάκη
Ραχήλ Μισδραχή-Καπόν, Εκδότρια
ΟΜΙΛΗΤΕΣ
Ισίδωρος Ρεβάχ, Η ιστορία
Ρενέ Ρεβάχ, Φωτογράφος, Βουτώντας στην Άβυσσο
Κωστής Αντωνιάδης, Ομότιμος Καθηγητής Φωτογραφίας,
Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής,
Προετοιμάζοντας το Tehom
Γιώργος Βουζουλίδης, Ερευνητής ανθρώπινων συστημάτων, Γέφυρες
Εύη Κόκκαλη, Ψυχολόγος M. Phil, Τραύμα γενεών
ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ
Νίκος Μεγγρέλης, Δημοσιογράφος, σκηνοθέτης ντοκιμαντέρ
ΞΕΝΑΓΗΣΕΙΣ
Ξεναγήσεις στην έκθεση θα πραγματοποιηθούν από την ίδια την φωτογράφο με έναν ξεχωριστό καλεσμένο κάθε φορά, τις παρακάτω μέρες και ώρες:
Κυριακή, 18/02/2024, ώρα 12:00 – ξενάγηση από την Renée Revah και τον ιστορικό και συγγραφέα Αναστάσιο Καράμπαμπα*
Σάββατο, 02/03/2024, ώρα 18:00 – ξενάγηση από την Renée Revah και τον ιστορικό Γιώργο Βουζουλίδη, Ερευνητή Ανθρωπίνων Συστημάτων
Κυριακή, 03/03/2024, ώρα 12:00 – ξενάγηση από την Renée Revah και τον επιμελητή της έκθεσης Κωστή Αντωνιάδη, Ομότιμο Καθηγητή Φωτογραφίας του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής
Σάββατο, 09/03/2024, ώρα 12:00 – ξενάγηση από την Renée Revah και τον επιμελητή της έκθεσης Κωστή Αντωνιάδη, Ομότιμο Καθηγητή Φωτογραφίας του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής
Κυριακή, 10/03/2024, ώρα 12:00 – ξενάγηση από την Renée Revah και την ψυχολόγο Εύη Κόκκαλη**
Σάββατο, 30/03/2024, ώρα 18:00 – ξενάγηση από την Renée Revah και τον ιστορικό και συγγραφέα Αναστάσιο Καράμπαμπα*
Κυριακή, 31/03/2024, ώρα 12:00 – ξενάγηση από την Renée Revah και τον επιμελητή της έκθεσης Κωστή Αντωνιάδη, Ομότιμο Καθηγητή Φωτογραφίας του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής
Σάββατο, 13/04/2024, ώρα 18:00 – ξενάγηση από την Renée Revah και τον Γιώργο Βουζουλίδη, Ερευνητή Ανθρωπίνων Συστημάτων
Κυριακή, 14/04/2024, ώρα 12:00 – ξενάγηση από την Renée Revah και την ψυχολόγο Εύη Κόκκαλη**
Περιορισμένος αριθμός θέσεων.
Η συμμετοχή στις ξεναγήσεις επιβαρύνει το εισιτήριο της έκθεσης κατά €2 (€8, €7). Δυνατή η προαγορά εισιτηρίου στο tickets.benaki.org.
(*)
Ο Αναστάσιος Καράμπαμπας είναι Ελληνογάλλος καθηγητής, ιστορικός και συγγραφέας. Πρόσφατα, κυκλοφόρησε το βιβλίο του με τίτλο «Στα ίχνη των Εβραίων της Ελλάδας» στα Ελληνικά (εκδ. Ψυχογιός), τα Γαλλικά και τα Αγγλικά. Έχει επίσης διατελέσει ερευνητής και εισηγητής στο Μουσείο του Ολοκαυτώματος στο Παρίσι. Το πρώτο του βιβλίο κυκλοφόρησε το 2017 στα Γαλλικά με τίτλο «Η Σοά. Η εμμονή του αντισημιτισμού από τον 19ο αιώνα».
(**)
Η Εύη Κόκκαλη, είναι ψυχολόγος M.Phil. Έχει μετεκπαιδευτεί στα πανεπιστήμια London School of Economics and Political Science του Λονδίνου και Universiy of Strathclyde της Γλασκόβης και κατέχει άδεια άσκησης επαγγέλματος ψυχολόγου. Έχει πολυετή πείρα σε ατομικές και οικογενειακές συνεδρίες και έχει πραγματοποιήσει ομιλίες και σεμινάρια γονέων σε Δήμους και Σχολεία της Αττικής. Έχει αρθρογραφήσει σε εφημερίδες και περιοδικά για θέματα ψυχολογίας καθώς επίσης έχει συμμετάσχει σε ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκπομπές με θέματα της ειδικότητας της. Υπήρξε επιστημονικός συνεργάτης σε εταιρεία ερευνών στον τομέα ποιοτικών ερευνών καταναλωτή.