Από 16 έως τις 26 Νοεμβρίου, ύστερα από πρόσκληση των επιμελητών Κωστή Πανηγύρη και Ανδρέα Νικολοβγένη, οι βραβευμένες καλλιτέχνιδες Χριστίνα Νάκου και Άννα Παγκάλου παρουσίασαν μία μεγάλης διάρκειας performance στο ελληνικό περίπτερο της 18ης Biennale Αρχιτεκτονικής της Βενετίας. Ο 3ος σταθμός του εγχειρήματος Transiens Nostrum, σταδιακά αποδόμησε την έκθεση «Υδάτινα Σώματα» που είχε ως θέμα φράγματα και ταμιευτήρες που μεταμορφώνουν τη χώρα.
Στο κλείσιμο της Biennale, οι δύο εκθέσεις ενσωματώθηκαν, αναδεικνύοντας τη μεταμορφωτική, απρόβλεπτη και διαρκώς μεταβαλλόμενη σχέση που υπάρχει μεταξύ των ανθρώπινων κατασκευών και της φύσης, με αναφορά στις πλημμύρες που προκάλεσε η κακοκαιρία Daniel τον περασμένο Σεπτέμβριο. Η παρουσίαση του έργου στο ελληνικό περίπτερο, δίπλα στα κανάλια των Giardini, συνέδεσε επίσης το εγχείρημα με το παλιρροϊκό φαινόμενο της Βενετίας (Acqua Alta), επισημαίνοντας τον παγκόσμιο χαρακτήρα της κλιματικής αλλαγής.
Ο περίπλους “Transiens Nostrum”, ξεκίνησε από τη Ρόδο με την έκθεση ‘Συν Παρουσία’ στον Προμαχώνα του Αγίου Γεωργίου, στο πλαίσιο του θεσμού του ΥΠΠΟ «Όλη η Ελλάδα ένας πολιτισμός 2022», πέρασε από τη Σύρο με την έκθεση ‘Επιχωματώσεις’ ενώ στο μέλλον αναμένεται να ταξιδέψει και σε άλλα λιμάνια της Μεσογείου, όπως η Αλεξάνδρεια και η Μασσαλία. Εμπνεόμενες από τη μεταμορφωτική δύναμη της απώλειας οι δύο καλλιτέχνιδες εξερευνούν τα λιμάνια της Μεσογείου και τις ιστορίες των ανθρώπων τους επιδιώκοντας τη δημιουργία ποιητικών χώρων που αποσκοπούν στη σύνδεση, τη συνέργεια και την επικοινωνία.
Ανάμεσα στα αντικείμενα της έκθεσης ήταν αναρτημένες γυάλινες επιφάνειες με βαθυμετρικές μετρήσεις, μια νησίδα από ανακυκλωμένο χαρτόνι, μακέτες υπό κλίμακα μεγάλων φραγμάτων, σχέδια των τεχνητών λιμνών της χώρας και μια συλλογή ιστορικών και σύγχρονων φωτογραφιών. Το θέμα της φετινής Biennale Αρχιτεκτονικής εστίασε στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής φέροντας τον τίτλο “Το εργαστήριο του Μέλλοντος” (“The Laboratory of the Future.”)
Transiens Nostrum. Από αριστερά: Ανδρέας Νικολοβγένης, Κωστής Πανηγύρης, Χριστίνα Νάκου, Caterina Carpinato, Άννα Παγκάλου, Carlo Santagiustina ©️ Panos Kostouros
«Τα ‘Υδάτινα Σώματα’ προσεγγίζουν τα φράγματα και τους ταμιευτήρες της χώρας ως αντεστραμμένο αρχιπέλαγος. Εμπνεόμενες από αυτήν την ιδέα εστιάζουμε στην υπερχείλιση των φραγμάτων και στην εκτόνωση του υδάτινου όγκου τους. Οι πρόσφατες πλημμύρες στην περιοχή της Μεσογείου, όπου μάζες νερού άλλαξαν τη γεωγραφία τεράστιων εκτάσεων αναγκάζοντας τους κατοίκους τους να επαναπροσδιορίσουν τη ζωή τους, δίνουν το έναυσμα αυτής της συνέργειας,» αναφέρει η Χριστίνα Νάκου. «Η Βενετία είναι ένα λιμάνι όπου οι άνθρωποι βρίσκονται σε καθημερινό διάλογο με τη μεταμορφωτική συνθήκη αυξομείωσης του νερού. Προσφέρει λοιπόν έναν τόπο διερώτησης γύρω από την αμοιβαία εξάρτηση των έργων του ανθρώπου και του φυσικού περιβάλλοντος,» πρόσθεσε η καλλιτέχνις.
“Ο αρχιτεκτονικός χώρος αποτελεί καθοριστικό παράγοντα της διαμόρφωσης των έργων μας. Στη Βενετία ο χώρος του Ελληνικού περιπτέρου μαζί με την έκθεση ‘Υδάτινα Σώματα’ των Πανηγύρη-Νικολοβγένη και το ηχοτοπίο του Δημήτρη Καραγεώργου, αποτελούν το έναυσμα για το σχεδιασμό της εγκατάστασης του Transiens Nostrum η οποία και αναπτύσσεται ως performance. Μας ενδιαφέρει να μελετήσουμε τον κατακόρυφο άξονα της κίνησης της θάλασσας στη Βενετία – κίνηση που δημιουργεί την παλίρροια, φαινόμενο γνωστό ως Αcqua Αlta. Ο χώρος, τα στοιχεία του και ο ανθρώπινος παράγοντας όπως φανερώνεται μέσα από τις αντιδράσεις των επισκεπτών, γίνονται αντιληπτά ως μία τρισδιάστατη παρτιτούρα, τόσο οπτικά όσο και ηχητικά. Η ιδιαιτερότητα του χώρου του Ελληνικού περιπτέρου έγκειται στην ίδια τη λειτουργία του ως εκθεσιακός χώρος. Είναι δηλαδή ένας χώρος που συνεχώς μεταμορφώνεται,» αναφέρει η Άννα Παγκάλου.
Transiens Nostrum, 2η ημέρα Άννα Παγκάλου ©️ Panos Kostouros
Στις 24 Νοεμβρίου στο Ελληνικό περίπτερο πραγματοποιήθηκε η παρουσίαση της συνεργασίας μεταξύ των καλλιτεχνών και των επιμελητών-αρχιτεκτόνων με τη μορφή εκδήλωσης-συζήτησης, ενώ ως προσκεκλημένοι μίλησαν επίσης η Αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου Ca’Foscari Caterina Carpinato, καθηγήτρια της έδρας των Ελληνικών και ο Carlo Santagiustina, επίκουρος καθηγητής Ερευνητικών Μεθόδων στη Σχολή Διοίκησης της Βενετίας, για το πρόγραμμα Aqua Grande. Την έκθεση επισκέφθηκαν φοιτητές από τη Σχολή Αρχιτεκτονικής της Τεργέστης με τον καθηγητή τους Gianfranco Guaragna.
Η ηχητική και εικαστική εγκατάσταση ‘Transiens Nostrum’ στη Βενετία πραγματοποιήθηκε με την Υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού. Χορηγοί ήταν επίσης η Effetre Murano Glass και οι Ελληνικές Αλυκές ενώ υποστηρικτές της εκδηλωσης παρουσίασης ήταν οι Betty’s Bread, Αλέξανδρος Γούσιαρης, Μανιτάρια Δίρφυς και Προϊόντα Πρέκας. Το σχεδιασμό του φωτισμού ανέλαβε ο Στέφανος Δρουσιώτης ενώ ο Πάνος Κωστούρος κατέγραψε την performance με βίντεο και φωτογραφίες. Ο φορέας Istorima Archive βρέθηκε εκεί για να καταγράψει ιστορίες για τις πλημμύρες στη Βενετία, σε συνεργασία με φοιτητές του Πανεπιστημίου Ca’ Foscari.
Το εγχείρημα Transiens Nostrum αναπτύσσεται ως περίπλους σε λιμάνια της Μεσογείου. Σε κάθε σταθμό η εικαστικός Χριστίνα Νάκου και η Sound Performative Artist Άννα Παγκάλου, δημιουργούν μία πρωτότυπη εικαστική και ηχητική εγκατάσταση που εστιάζει στην ιστορία του λιμανιού και των ανθρώπων του. Η σύνθεση της κάθε εγκατάστασης στηρίζεται σε ενδελεχή έρευνα που προηγείται, διαμορφώνεται δε με βάση τον συγκεκριμένο αρχιτεκτονικό χώρο όπου αυτή παρουσιάζεται. Σε κάθε σταθμό αναπτύσσονται συνέργειες με Ινστιτούτα, Πανεπιστήμια και λοιπούς φορείς, όπως ο Φορέας Ιστόρημα που ακολουθεί τον περίπλου καταγράφοντας προφορικά ιστορίες που αναδύονται μέσα από τις συγκεκριμένες εκθέσεις. Οι εγκαταστάσεις παρουσιάζονται ως κοινά έργα των δύο καλλιτεχνών. Στο σύνολό του ο περίπλους αναπτύσσεται ως διάλογος δύο γυναικών που επιχειρούν το διάπλου της Μεσογείου, αναζητώντας την σύνδεση των ανθρώπων και την δυναμική λειτουργία της μνήμης. «Transiens Nostrum, το δικό μας πέρασμα.»
Transiens Nostrum, 5η ημέρα, Χριστίνα Νάκου, Άννα Παγκάλου
ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΝΑΚΟΥ
Η Χριστίνα Νάκου σπούδασε Ζωγραφική, Ψηφιδωτό και Γλυπτική στην ΑΣΚΤ της Αθήνας. Έχει παρουσιάσει τη δουλειά της σε ατομικές και ομαδικές εκθέσεις και καλλιτεχνικά εγχειρήματα στην Ελλάδα, τη Γαλλία, την Ισπανία, τη Γερμανία, το Βέλγιο, την Αυστρία και την Ιταλία. Παράλληλα με το ζωγραφικό της έργο, έχει μελετήσει διεξοδικά τα αρχαία ψηφιδωτά ανά την Μεσόγειο. Το έργο της εστιάζει στην υλικότητα και στη διαδικασία αυτής της τεχνικής, προτείνοντας παράλληλα την ανάγνωση των ψηφιδωτών ως καταγραφές θραυσμάτων του χρόνου. Το 2021 παρουσιάστηκε στον Αρχαιολογικό Χώρο της Αρχαίας Μεσσήνηςσε συνεργασία με τον Καθηγητή Πέτρο Θέμελη η έκθεση ψηφιδωτών της, Ακολουθώντας τη διαδρομή του νερού. Απο το 2022 συνεργάζεται με την sound performative artist Αννα Παγκάλου στο εγχείρημα Transiens Nostrum που αναπτύσσεται ως περίπλους σε λιμάνια της Μεσογείου. παρουσίασαν τον τρίτο σταθμό τον Νοέμβριο του 2023 στην Biennale Αρχιτεκτονικής της Βενετίας, σε συνεργασία με τους επιμελητές Κωστή Πανηγύρη και Ανδρέα Νικολοβγένη. Το 2024 έχει επιλεγεί να συμμετεχει ως Visiting Artist στην American Academy της Ρώμης, προκειμένου να μελετήσει τα ρωμαϊκά μνημεία που είναι αφιερωμένα στην λατρεία του νερού Η μελέτη της θα υποστηρίξει την παρουσίαση της εγκατάστασης The RIver που θα παρουσιαστεί στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Θεσσαλονίκης. Από το 2009 εως το 2019 σχεδίασε και υλοποίησε πρωτότυπα προγράμματα τέχνης για παιδιά και εφήβους, για το Μουσείο Μπενάκη, το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, την Πρεσβεία της Νορβηγίας, δομές φιλοξενίας ασυνόδευτων παιδιών και εφήβων (ΕΕΑ Grants), τη Σχολή Χιλλ, την Art Athina και άλλους φορείς και ιδρύματα. Βιβλία της κυκλοφορούν από τις Εκδόσεις Άγρα.
ΑΝΝΑ ΠΑΓΚΑΛΟΥ
Η Άννα Πάγκαλου είναι voice soloist / performative artist με σκούρο δραματικό χρώμα, που εξερευνά τα όρια των κλασικών φωνητικών πρακτικών με τις νέες μορφές που δημιουργούνται από πειραματικές πρακτικές ήχου. Έχει σπουδάσει κλασικό τραγούδι στις Κάννες, τη Βιέννη, τη Ρώμη και την Αθήνα. Έχει λάβει βραβεία και υποτροφίες, μεταξύ άλλων, από το Ίδρυμα Ωνάση, το Ίδρυμα Φούλμπραϊτ και τον Διεθνή διαγωνισμό τραγουδιού «Δημήτρης Μητρόπουλος». Έχει εμφανιστεί ως σολίστ στην Ελλάδα, την Αυστρία, τη Γερμανία, την Ιταλία, τη Γαλλία, την Αίγυπτο, την Τουρκία και τις Ηνωμένες Πολιτείες, ερμηνεύοντας Όπερα, Lied, Oratorio, New Musical Theatre και Contemporary Music. Ειδικεύεται στην πρωτοποριακή σύγχρονη και πειραματική μουσική (Alvin Lucier, “So you”, documenta 14, 2017/ Open Day, Στέγη Ιδρύματος Ωνάση, 2012-2020 / Δημήτρης Καμαρωτός, «Μετέωρη», Προμηθέας Δεσμώτης, ΚΠΙΣΝ, 2020-2021). Σύγχρονοι συνθέτες έχουν γράψει έργα για τη φωνή της. H ενασχόλησή της με το ηχητικό τοπίο και την ακουστική οικολογία, με εστίαση στο νερό και τις διάφορες μορφές του, παρουσιάζεται τα τελευταία χρόνια σε έργα-συνθέσεις ηχητικών εγκαταστάσεων (Στέγη Ιδρύματος Ωνάση, 2020/ Rome Art Walk, 2021/ Hydra School Projects 2023 / Oh tranquility.. PCAI 2023). Αναζητά τη συν-δημιουργία με καλλιτέχνες και διανοητές από διαφορετικά πεδία, εξερευνώντας νέους δρόμους αντίληψης ως μορφή τέχνης.