Στις 24 Οκτωβρίου 1963, έφτασε στην Αθήνα η χαρμόσυνη είδηση της απονομής του Νόμπελ Λογοτεχνίας στον ποιητή Γιώργο Σεφέρη. Εξήντα χρόνια μετά, την ίδια μέρα, 24 Οκτωβρίου 2023 το Μουσείο Μπενάκη εγκαινίασε την έκθεση «Γιώργος Σεφέρης. 60 χρόνια από το βραβείο Νόμπελ».
Την έκθεση εγκαινίασε ο Πρέσβης της Σουηδίας στην Ελλάδα, A.E. Johan Borgstam.
Η έκθεση με κεντρικό έκθεμα το μετάλλιο και το δίπλωμα του βραβείου Νόμπελ, το οποίο ανήκει στη συλλογή της Πινακοθήκης Γκίκα και δωρήθηκε από την Μαρώ Σεφέρη, στοχεύει να ζωντανέψει την ατμόσφαιρα της ημέρας της ιστορικής ανακοίνωσης και το κλίμα των ημερών που ακολούθησαν έως την απονομή στις 10 Δεκεμβρίου 1963.
Το Δίπλωμα του Βραβείου Νόμπελ
Δωρεά Μαρώς Σεφέρη προς το Μουσείο Μπενάκη.
Παρουσιάζεται πλήθος τεκμηρίων από το αρχείο Σεφέρη που βρίσκεται κατατεθειμένο στη στα Αρχεία της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα, καθώς και φωτογραφικό υλικό από το αρχείο Κώστα Μεγαλοκονόμου των Φωτογραφιών Αρχείων του Μουσείου Μπενάκη, εφημερίδες και περιοδικά της εποχής, από την Ελλάδα και το εξωτερικό.
Το χρυσό μετάλλιο του Βραβείου Νόμπελ
Δωρεά Μαρώς Σεφέρη προς το Μουσείο Μπενάκη.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρουν παρουσιάζουν οι συγχαρητήριες επιστολές προς τον Γιώργο Σεφέρη, μεταξύ των οποίων ξεχωρίζουν εκείνες των Νίκου Χατζηκυριάκου Γκίκα, Νάνου Βαλαωρίτη, Ανδρέα Εμπειρίκου, Σοφίας Βέμπο και Νίκου Γαβριήλ Πεντζίκη, ενώ παρουσιάζεται για πρώτη φορά η αλληλογραφία της Μαρώς Σεφέρη με το Μουσείο Μπενάκη, σχετικά με τη δωρεά του βραβείου Νόμπελ του ποιητή.
Συγχαρητήρια επιστολή Νίκου Χατζηκυριάκου Γκίκα προς τον Γιώργο Σεφέρη.
Το κλίμα στην Αθήνα την εποχή της βράβευσης είναι πολιτικά ρευστό και κοινωνικά τεταμένο. Η δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη τον Μάιο, η παραίτηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή τον Ιούνιο και οι εκλογές που έχουν ήδη προκηρυχθεί για τον Νοέμβριο του 1963 μονοπωλούν το ενδιαφέρον. Η είδηση για την βράβευση δημοσιεύεται στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων και εκτενή αφιερώματα υπάρχουν στις πολιτιστικές τους σελίδες, γρήγορα όμως το ενδιαφέρον ατονεί. Την επομένη της βράβευσης (11 Δεκεμβρίου), η σχετική είδηση είναι στις περισσότερες εφημερίδες είτε χαμένη στις εσωτερικές τους σελίδες, είτε πρωτοσέλιδο μονόστηλο, συμπιεσμένο υπό το βάρος των πολιτικών εξελίξεων.
Αθήνα, 24 Οκτωβρίου 1963, Άγρας 20, μεσημέρι. Μετά την αναγγελία της βράβευσης, Ο Γιώργος Σεφέρης στο σαλόνι, κατά τη διάρκεια της συνέντευξης τύπου ενώπιον των δημοσιογράφων και των φωτορεπόρτερ.
Φωτ. Κώστα Μεγαλοκονόμου ©Μουσείο Μπενάκη/Φωτογραφικά αρχεία
Η έκθεση του Μουσείου Μπενάκη πραγματοποιείται με τη συνεργασία της Σουηδικής Πρεσβείας στην Αθήνα.
Ταυτόχρονα με την έκθεση στην Πινακοθήκη Γκίκα, εγκαινιάζεται στην ελληνική πρεσβευτική κατοικία του Λονδίνου μια αντίστοιχη αφιερωματική έκθεση για τα εξήντα χρόνια από την απονομή του βραβείου Νόμπελ, στον χώρο όπου βρισκόταν το γραφείο του Γιώργου Σεφέρη.
Αθήνα, 24 Οκτωβρίου 1963, Άγρας 20, βράδυ. Επίσκεψη από μέλη της Σουηδικής κοινότητας στην Αθήνα για χορωδιακά συγχαρητήρια. Δίπλα στον Σεφέρη ο σουηδός νεοελληνιστής νεοελληνιστής Στούρε Λινέρ, μόνιμος εκπρόσωπος του Αναπτυξιακού προγράμματος του ΟΗΕ στην Ελλάδα
Φωτ. Κώστα Μεγαλοκονόμου ©Μουσείο Μπενάκη/Φωτογραφικά αρχεία
Τέλος, στις 18 Δεκεμβρίου 2023, θα παρουσιαστεί από τις εκδόσεις Ίκαρος η τρίγλωσση (ελληνικά, αγγλικά, γαλλικά) έκδοση «Γιώργος Σεφέρης, εἶμαι ὁ ἴδιος μιὰ ἀντίφαση…» που περιλαμβάνει τις δύο εμβληματικές ομιλίες του ποιητή κατά την υποδοχή του Νόμπελ. Η εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί στην Πινακοθήκη Γκίκα, δίπλα στον χώρο της έκθεσης.
Επιμέλεια έκθεσης: Κωνσταντίνος Παπαχρίστου
Σχεδιασμός έκθεσης: Παύλος Θανόπουλος
ΒΡΑΒΕΙΟ ΝΟΜΠΕΛ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ – ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΥΠΟΨΗΦΙΟΤΗΤΕΣ
Τα βραβεία Νόμπελ οφείλουν τη δημιουργία τους στον Alfred Nobel. Γεννημένος στην Στοκχόλμη το 1833, ήταν ο τρίτος από τα τέσσερα συνολικά αδέλφια μιας ευκατάστατης οικογένειας. Ο πατέρας του, Immanuel, μηχανικός και εφευρέτης, δημιούργησε μεγάλη περιουσία ως προμηθευτής πολεμικού υλικού για τον ρωσικό στρατό, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια του Κριμαϊκού Πολέμου. Εξασφάλισε, με τον τρόπο αυτό, υψηλής ποιότητας εκπαίδευση για τα τέσσερα αδέλφια. Ο Alfred σπούδασε χημικός μηχανικός στο Παρίσι και ασχολήθηκε ιδιαίτερα με την ανάπτυξη της νιτρογλυκερίνης για πολλαπλές χρήσεις. Μετά από πολλά πειράματα σε ένα από τα οποία μάλιστα σκοτώθηκε και ο μικρός του αδελφός, ανακάλυψε ένα μείγμα νιτρογλυκερίνης με άμμο, το οποίο ονόμασε δυναμίτιδα, εξασφαλίζοντας έτσι μια τεράστια περιουσία. Η επιθυμία του μετά θάνατον ήταν να επιβραβεύσει με τα βραβεία που δημιούργησε εξαιρετικές επιδόσεις στους τομείς των ενδιαφερόντων του: Φυσική, Χημεία, Ιατρική και Λογοτεχνία. Θέσπισε μάλιστα ένα ξεχωριστό βραβείο για την Ειρήνη. Τα πρώτα βραβεία απονεμήθηκαν το 1901, τέσσερα χρόνια μετά τον θάνατό του.
Αθήνα, 6 Δεκεμβρίου 1963, πρωί. Ο Γιώργος και η Μαρώ Σεφέρη αναχωρούν με προορισμό την Στοκχόλμη για την τελετή απονομής των βραβείων Νόμπελ 1963.
Φωτ. Κώστα Μεγαλοκονόμου ©Μουσείο Μπενάκη/Φωτογραφικά αρχεία
Η υποβολή υποψηφιοτήτων για τα βραβεία Νόμπελ είναι μια πολύπλοκη διαδικασία: Αρχικά, η Σουηδική Ακαδημία στέλνει προσκλήσεις σε ιδρύματα ανά τον κόσμο ώστε εκείνα να προτείνουν υποψηφίους. Προτάσεις μπορούν επίσης να καταθέσουν μέλη της Σουηδικής Ακαδημίας αλλά και άλλων Ακαδημιών, προηγούμενοι νικητές καθώς και, στην περίπτωση των Νόμπελ Λογοτεχνίας, καθηγητές λογοτεχνίας, γλωσσολόγοι και πρόεδροι των εθνικών ενώσεων λογοτεχνών. Συνολικά, οι ελληνικές υποψηφιότητες από το 1901 μέχρι το 1971 (απαιτείται η πάροδος πενήντα ετών για να αποκαλυφθούν οι υποψηφιότητες) είναι 87, με την πλειονότητά τους να αφορούν τον τομέα της Λογοτεχνίας.
Πρώτος υποψήφιος από την Ελλάδα ήταν ο καθηγητής φιλόλογος Δημήτριος Βερναρδάκης. Ακολούθησαν οι: Γεώργιος Σουρής, Κωστής Παλαμάς, Γιώργος Θεοτοκάς, Άγγελος Σικελιανός, Νίκος Καζαντζάκης, Γεώργιος Δροσίνης, Γρηγόρης Ξενόπουλος και Παντελής Πρεβελάκης. Πολλοί εξ αυτών προτάθηκαν περισσότερες από μια χρονιές, αρκετοί δε επίσης από διαφορετικούς φορείς την ίδια χρονιά.
Ο Γιώργος Σεφέρης υπήρξε άλλες τρεις χρονιές υποψήφιος: το 1955, το 1961 και το 1962. Το 1963, η τελική εξάδα υποψηφίων συμπεριλάμβανε τους Samuel Beckett, Yukio Mishima, Aksel Sandemore, Pablo Neruda, Wystan Hugh Auden και Γιώργο Σεφέρη. Οι τρεις τελευταίοι επικράτησαν στην δεύτερη φάση, για να επικρατήσει τελικά ο Έλληνας ποιητής.