«Η Στιγμή και η Αιωνιότητα», στη Ρώμη, από το ΥΠΠΟΑ και το Ιταλικό Υπουργείο Πολιτισμού

Ανοίγει τις πύλες της, στη Ρώμη, η έκθεση «Η στιγμή και η Αιωνιότητα. Ανάμεσα σε εμάς και τους αρχαίους – L’istante e l’eternità. Tra noi a gli antichi»,» η οποία πραγματοποιείται, σε συνεργασία των Υπουργείων Πολιτισμού Ελλάδας (Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων) και Ιταλίας.  Η έκθεση, φιλοξενείται  σε μια πτέρυγα των Θερμών του Διοκλητιανού, που παρέμεινε κλειστή από το 1911, και  είναι καρπός της στενής συνεργασίας των αρμοδίων υπηρεσιών των δύο υπουργείων. Μέσα από, περίπου 300 επιλεγμένα έργα -ελληνικά, ρωμαϊκά, ετρουσκικά και ιταλικά, μεσαιωνικά, νεώτερα και σύγχρονα- εξερευνά, με απροσδόκητους και θεαματικούς τρόπους, την πολύπλοκη και σύνθετη σχέση των σύγχρονων με τους αρχαίους.

Στον χαιρετισμό της η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη μεταξύ άλλων σημείωσε: «Η πολύ σημαντική έκθεση «L’istante e l’eternità. Tra noi e gli antichi», επιβεβαιώνει την εξαιρετική και πολυποίκιλη συνεργασία Ελλάδας – Ιταλίας στο πολιτιστικό πεδίο, τόσο στον τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς, όσο και στον τομέα του σύγχρονου πολιτισμού. Στο επίκεντρο της έκθεσης βρίσκεται η μοναδική ιστορική σχέση και σύζευξη δύο αρχαίων πολιτισμών: Του αρχαίου Ελληνικού και του Ρωμαϊκού πολιτισμού, η οποία συνοπτικά έχει ονομαστεί «ελληνορωμαϊκός πολιτισμός», αποτελώντας τον θεμέλιο λίθο στο μνημειώδες οικοδόμημα της κοινής μας Ευρωπαϊκής ιστορίας και ταυτότητας, επηρεάζοντας καταλυτικά τον τρόπο με τον οποίο, ολόκληρος ο Δυτικός Κόσμος, αντιλαμβάνεται την αρχαιότητα και την κληρονομιά της. Μια κληρονομιά που γίνεται αντιληπτή ως υλική και άυλη παρακαταθήκη, ως ιστορική μνήμη, πνευματική και αισθητική κουλτούρα, μια διακριτή κοσμοαντίληψη, που γεφυρώνει το χρόνο και μας επιτρέπει να νοιώθουμε οικειότητα και σύνδεση με το μακρινό παρελθόν.

Η ελληνική πλευρά έχει συνεισφέρει στην έκθεση μερικά από τα πλέον σημαντικά αριστουργήματα των ελληνικών μουσείων, όπως το περίφημο ψηφιδωτό του Διονύσου από τη Δήλο ή η «Χιώτισσα» Κόρη από το Μουσείο Ακρόπολης, καθώς και μοναδικά εκθέματα που εκτίθενται για πρώτη φορά σε διεθνές κοινό: Μεταξύ αυτών, η Γοργώ από την Πάρο, άγαλμα του 6ου αι. π.Χ., και βέβαια η συγκλονιστική Κόρη από την αρχαία Θήρα, ένα κολοσσικό άγαλμα του 7ου αι π.Χ. που μας αφήνει άφωνους με το μέγεθος και τη λεπτομέρειά του. Μέσα από τον θαυμασμό των μοναδικών έργων που χρονολογούνται από την 3η χιλιετία π.Χ. έως σήμερα, συνειδητοποιούμε ότι παρά τη χρονική απόσταση, εμείς και οι αρχαίοι έχουμε ίσως περισσότερα κοινά στοιχεία, παρά διαφορές: Θαυμάζουμε το ωραίο, αγωνιζόμαστε και χαιρόμαστε τη ζωή, ταξιδεύουμε και γνωρίζουμε τους ανθρώπους και τον κόσμο, αγαπούμε, αγωνιούμε για τους οικείους μας, προσπαθούμε να θεραπεύσουμε τους ασθενείς μας, θρηνούμε τους νεκρούς μας με τα ίδια αισθήματα, τις ίδιες ελπίδες, τους ίδιους φόβους και -παρά την τεχνολογική πρόοδο- συχνά και με τα ίδια μέσα.

Είμαι σίγουρη ότι αυτή η σημαντική έκθεση θα γνωρίσει μεγάλη επιτυχία, καθώς αποτελεί το προϊόν μεγάλης και εργώδους προσπάθειας στηριγμένης σε μια βαθιά ανθρωπιστική προσέγγιση, απαραίτητη στους δύσκολους καιρούς που όλοι βιώνουμε, θα ήθελα να ευχαριστήσω εκ βάθους καρδιάς και να συγχαρώ τα στελέχη των δύο Υπουργείων Πολιτισμού, Ελλάδας και Ιταλίας και όλους τους συντελεστές. Ιδιαιτέρως δε τους επιμελητές Massimo Osana, Γενικό Διευθυντή Μουσείων, Stephan Verger, Διευθυντή του Museo Nazionale Romano, Maria Luisa Catoni, Καθηγήτρια στη Scuola IMT Alti Studi Lucca, και Δημήτρη Αθανασούλη, Έφορο Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, που σε συνεργασία με την Electa, με την υποστήριξη του Parco Archeologico di Pompei και τη συμμετοχή των Scuola IMT Alti Studi Lucca και della Scuola Superiore Meridionale κατάφεραν να μας προσφέρουν όχι απλά μια έκθεση, αλλά ένα από τα σημαντικότερα διεθνώς πολιτιστικά γεγονότα για τη χρονιά αυτή.

Εύχομαι ειλικρινά, όλα αυτά τα πολύτιμα εκθέματα να μεταφερθούν και να εκτεθούν και στην Ελλάδα, προκειμένου να τα απολαύσουν και οι κάτοικοι και επισκέπτες της άλλης αρχαίας πόλης, της Αθήνας».

Η πρώτη αίθουσα της έκθεσης ανοίγει με ένα έκθεμα που εκφράζει με τον πιο σαφή τρόπο αυτή τη διπλή σχέση: Το εκμαγείο δύο ανώνυμων θυμάτων της έκρηξης του Βεζούβιου που έδωσε  πίσω η αρχαιολογία, ως αιώνια ακινητοποιημένα στη στιγμή του θανάτου. Γύρω τους υπάρχουν διάφορες λαϊκές και καλλιεργημένες μορφές σύγχρονης επανερμηνείας του αρχαίου.

Η δεύτερη αίθουσα διερευνά τις μορφές μετάδοσης και παράδοσης της αρχαιότητας, μέσω της τέχνης και της λογοτεχνίας: Πώς οι μεγάλοι μυθικοί κύκλοι – οι ομηρικοί κύκλοι της Ιλιάδας και της Οδύσσειας – που παραδόθηκαν με διάφορες μορφές από την αρχαιότητα, παρέμειναν ζωντανοί στη σύγχρονη λαϊκή φαντασία- και πώς, αντίθετα, άλλες μυθικές παραδόσεις έπεσαν στη λήθη, ενώ στη συνέχεια ανακτήθηκαν χάρη στην φιλολογική επανεύρεση της αρχαίας λογοτεχνίας.

Στην τρίτη αίθουσα από τον μύθο περνάμε στις αρχαίες αναπαραστάσεις του χώρου και του χρόνου, οι οποίες παίρνουν τη μορφή θεοτήτων, προσωποποιήσεων και αφηρημένων οντοτήτων που γέννησαν τις χωρικές και χρονικές μας κατηγορίες. Έτσι ολοκληρώνεται ένα αρχικό ταξίδι προς την αιωνιότητα – το Αιώνιο – και την αμετάβλητη τάξη του κόσμου.

Στο δεύτερο μέρος της ξενάγησης, παρουσιάζεται η σχέση ταύτισης που, παρά την χρονική απόσταση που μας χωρίζει από τους αρχαίους, τους καθιστά οικείους. Στην αίθουσα παρουσιάζονται μέσα από θεαματικές πρόσφατες ανακαλύψεις, σημαντικές στιγμές της κοινωνικής ζωής.

Η αρχαιότητα κληροδότησε μια ανεξάντλητη ποικιλία τρόπων αναπαράστασης του ατόμου, από νεολιθικά αγάλματα έως εκλεπτυσμένες κλασικές και ελληνιστικές συνθέσεις. Μια σημαντική επιλογή αυτών των απεικονίσεων εκτίθεται στην επόμενη Αίθουσα. Ειδικότερα, ξεχωρίζουν το κολοσσικό αρχαϊκό άγαλμα της Κόρης της Θήρας, ένα από τα παλαιότερα μεγάλης ελληνικής γλυπτικής, που εκτίθεται για πρώτη φορά εκτός της Σαντορίνης, το χάλκινο άγαλμα του ρήτορα και ένας από τους γίγαντες της Σαρδηνίας από το Mont’e Prama.

Γύρω από αυτές τις θεοποιημένες ανθρώπινες μορφές, παρακολουθεί κανείς τη μακρά πορεία που οδηγεί τον νεκρό στη μετά θάνατον ζωή, τόσο μέσα από απεικονίσεις του τελετουργικού της κηδείας όσο και μέσα από πεποιθήσεις για τη μετά θάνατον ζωή που μας κληροδότησε η αρχαιότητα.

Τον επισκέπτη σε αυτό το μονοπάτι ανακάλυψης και αντιπαράθεσης συνοδεύουν ορισμένα εξαιρετικά αντιπροσωπευτικά έργα, από μουσεία της Ελλάδας και της Ιταλίας. Πολλά από τα έργα που εκτίθενται παρουσιάζονται για πρώτη φορά στο κοινό: εντελώς πρόσφατες μεγάλες ανακαλύψεις, όπως το αποκατεστημένο αρχαίο άρμα παρέλασης από την Civita Giuliana και το άγαλμα του Ηρακλή από το Αρχαιολογικό Πάρκο της Appia Antica, το ετρουσκικό αγγείο με του 4^ου π.Χ. με παράσταση απ΄οτον Τρωικό Πόλεμο, τον νέα αποκτήματα, όπως η Tabula Chigi από το Εθνικό Ρωμαϊκό Μουσείο, συνδυάζονται με σπουδαία εκθέματα από την Ελλάδα, όπως η επιβλητική αρχαϊκή Γοργώ από την Πάρο, ένα σπουδαίο έργο της παριανής γλυπτικής, το οποίο για πρώτη φοπρά εκτίθεται εκτός του Μουσείου Πάρου ή η μεγάλη αμφιπρόσωπη παλαιολόγεια εικόνα από τον καθεδρικό ναό της Καθολικής Αρχιεπισκοπής στην Νάξο.

Η έκθεση απαρτίζεται από 300 εκθέματα εκ των οποίων τα 82 είναι η συμβολή των ελληνικών μουσείων, η πλειονότητα των οποίων (49) προέρχεται από τις Συλλογές της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων. Η έκθεση, είναι επισκέψιμη από τις 4 Μαΐου έως τις 30 Ιουλίου 2023.

 

Σημείωση: Το πλήρες κείμενο του χαιρετισμού της Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού εδώ

Χαιρετισμός της ΥΠΠΟΑ Λίνας Μενδώνη στην έκθεση «Η Στιγμή και η Αιωνιότητα»