Η περιοδική έκθεση με τίτλο “ Η Σμύρνη στις αρχές του 20ου αι. Μέσα από τα μάτια του βυζαντινολόγου Γεωργίου Λαμπάκη ” συνδιοργανώνεται από το Διιδρυματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Διαχείριση Μνημείων: Αρχαιολογία, Πόλη και Αρχιτεκτονική» και το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο.
Το αρχείο της οικογένειας Λαμπάκη, πολύτιμη πηγή για τις Ελληνικές κοινότητες της Μικράς Ασίας πριν το 1922, παρέχει την πλειονότητα των εκθεμάτων, τα οποία εμπλουτίζονται και από αντικείμενα των συλλογών του ΒΧΜ.
Από την έκθεση
Το Αρχείο Οικογένειας Λαμπάκη περιλαμβάνει τα αρχεία των μελών της οικογένειας, που από τα τέλη του 19ου αιώνα παίζουν σημαντικό ρόλο στην ελληνική κοινωνία. Ιδιαίτερα, στο αρχείο του βυζαντινολόγου Γεωργίου Λαμπάκη συγκεντρώνεται πλήθος πληροφοριών τόσο για τα μνημεία όσο και για τις ελληνικές κοινότητες της Μικράς Ασίας των αρχών του 20ου αιώνα. Το Αρχείο αυτό, ένα σημαντικό εργαλείο για τους ερευνητές, αποτελείται από επιμέρους αρχεία, όπως είναι το αρχείο επιγραφών, όπου διασώζονται ελληνικές επιγραφές σε ναούς και αντικείμενα, που σήμερα έχουν οριστικά χαθεί· το αρχείο επιστολών από σημαντικούς παράγοντες των ελληνικών κοινοτήτων, όπου αναδύονται τα προβλήματα, οι αγωνίες και οι αντιθέσεις του Ελληνισμού της περιοχής· και το αρχείο των ημερολογίων από τις περιηγήσεις του Γεωργίου Λαμπάκη, που δεν πρόλαβε να δημοσιεύσει και αφορούν κυρίως χριστιανικά μνημεία κάθε περιόδου. Ο Γεώργιος Λαμπάκης, και λόγω της θέσης του, ως ιδιαίτερος Γραμματέας της Βασίλισσας Όλγας, επιχειρεί να παίξει ένα ρόλο διαμεσολαβητικό ανάμεσα στο ελληνικό κράτος και στον Ελληνισμό της Μικράς Ασίας.
Από την έκθεση
Η έκθεση συνιστά ένα συνεργατικό εγχείρημα με πολυεπίπεδα αποτελέσματα.
Ο Νετζάτι Τζουμαλί (1921-2001), στο ποίημά του «Αφιέρωση» του 1983, αναφέρει χαρακτηριστικά ότι “…Οι πόλεις αν ζήσουν στη μνήμη μας, θα ζήσουν με τους έρωτές τους…». Αυτή, λοιπόν, η επιστροφή στις ζωηρές και ξέγνοιαστες αναμνήσεις, οι κοινωνικές σχέσεις των ανθρώπων και η βιωμένη μνήμη είναι οι αφετηρίες για τη διοργάνωση αυτής της έκθεσης. Η ίδια η έκθεση αποτελεί παράλληλα ένα εκπαιδευτικό εργαστήριο για τους φοιτητές του «Διεπιστημονικού Σεμιναρίου» του Δ.Π.Μ.Σ. «Διαχείριση Μνημείων: Αρχαιολογία, Πόλη και Αρχιτεκτονική». Στο πλαίσιο αυτό, οι φοιτητές έρχονται αντιμέτωποι με τις πραγματικές συνθήκες οργάνωσης μιας περιοδικής έκθεσης, σε συνεργασία με το πολύπειρο προσωπικό του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου. Με γνώμονα την πολυαισθητηριακή εμπειρία, δημιουργείται μια νεωτερική μουσειολογική και μουσειογραφική προσέγγιση που συνδυάζει: ιστορικά αρχειακά τεκμήρια, ψηφιακό οπτικοακουστικό υλικό και μια pop εκδοχή της Σμύρνης, μέσω ενός γκραφίτι, από τον νεαρό καλλιτέχνη Soteur – Σωτήρη Φωκέα.
Από την έκθεση
Η έκθεση χρησιμοποιεί το αρχείο του βυζαντινολόγου Γεωργίου Λαμπάκη ως όχημα για να παρουσιάσει τη Σμύρνη, την πρωτεύουσα της Ιωνίας, την κοινωνία, τα μνημεία και τους ανθρώπους της ως παράδειγμα ανάμεσα στις υπόλοιπες πόλεις της Μικράς Ασίας. Αρχικά, σκιαγραφούνται το έργο και η προσωπικότητα του Γεωργίου Λαμπάκη, καθώς και οι γενικότερες ιστορικές και κοινωνικοπολιτικές συνθήκες της δράσης του. Η περιοχή της Μικράς Ασίας, αλλά και ο τρόπος που την αντιλαμβάνεται ο Γεώργιος Λαμπάκης, μέσα από το βιβλίο του Οι Επτά Αστέρες της Αποκαλύψεως είναι το επόμενο σημείο ενδιαφέροντος για τον επισκέπτη. Η Σμύρνη, τα κτήρια, η κοινωνία, οι άνθρωποι εμφανίζονται μέσα από επιστολές, εφημερίδες, φωτογραφίες και καρτ-ποστάλ της εποχής των αρχών του 20ου αιώνα. Το τελευταίο μέρος της έκθεσης παρουσιάζει την πρόσληψη των μνημείων από τον Γεώργιο Λαμπάκη, που καταγράφει τα μνημεία της Μικράς Ασίας, αρχαία και βυζαντινά, την ανάδειξη του τόπου μαρτυρίου του αγίου Πολυκάρπου ως τόπου μνήμης για την ελληνική κοινότητα της πόλης, τη σημασία των ελληνικών επιγραφών και, τέλος, το ρόλο που έπαιξε η αρχαιολογία στο πλαίσιο της Μεγάλης Ιδέας. Το αρχείο του Γεωργίου Σωτηρίου, που φυλάσσεται στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο, επιτρέπει την επέκταση της αφήγησης της έκθεσης έως πριν την καταστροφή του 1922, καθώς εκείνος διηύθυνε ανασκαφές στην περιοχή της Σμύρνης, την περίοδο της ελληνικής διοίκησης της περιοχής.
Η πραγματοποίηση της έκθεσης έγινε εφικτή χάρη και στις ευγενικές χορηγίες του Ιδρύματος Γεωργίου και Βικτωρίας Καρέλια (μεγάλος χορηγός) και του Ιδρύματος Α.Γ. Λεβέντη.
Διάρκεια έκθεσης: 23 Δεκεμβρίου 2022 έως 30 Απριλίου 2023