Στο Κάστρο Ιωαννίνων, και συγκεκριμένα στον δυτικό προμαχώνα της νοτιανατολικής ακρόπολης (Ιτς Καλέ) βρίσκεται το Μουσείο Αργυροτεχνίας, το ένατο Μουσείο του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς (ΠΙΟΠ). Με το Μουσείο αυτό ολοκληρώνεται το Δίκτυο θεματικών Μουσείων του ΠΙΟΠ, ένα σημαντικό έργο για τον πολιτισμό, τον τουρισμό και την περιφέρεια, με διεθνή αναγνώριση.
Το Μουσείο καταλαμβάνει τις δύο στάθμες του Ιτς Καλέ, καθώς και το κτίσμα των παλαιών μαγειρείων που εφάπτεται σε αυτόν. Το αναξιοποίητο μέχρι σήμερα τμήμα του Κάστρου αναμορφώθηκε με υποδειγματικό τρόπο από το ΠΙΟΠ προκειμένου να φιλοξενήσει τη μόνιμη έκθεση του Μουσείου.
Άποψη της μόνιμης έκθεσης – Η σφυρηλάτηση
© ΠΙΟΠ, Β. Καραβασίλογλου
Αποτελεί πρότυπο συνεργασίας μεταξύ ιδιωτικού και δημόσιου τομέα, καθώς στεγάζεται σε χώρους που έχουν παραχωρηθεί από το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού με προγραμματική σύμβαση. Επίσης, οι εργασίες αποκατάστασης βασίστηκαν σε εγκεκριμένες μελέτες και υλοποιήθηκαν σε στενή συνεργασία με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Ιωαννίνων.
Πρόκειται για τεχνολογικό μουσείο, καθώς πραγματεύεται την τεχνολογία της αργυροχοΐας κατά την προβιομηχανική περίοδο, αλλά ταυτόχρονα και για περιφερειακό μουσείο, με την έννοια ότι εστιάζει στην ιστορία της αργυροχοΐας στην περιοχή της Ηπείρου. Χρονικά, η μόνιμη έκθεση του Μουσείου καλύπτει τη μεταβυζαντινή περίοδο από τον 15ο αιώνα και έπειτα, χωρίς να λείπουν και οι αναφορές σε ακόμα παλαιότερες εποχές.
Άποψη της μόνιμης έκθεσης – Η εργασία του χρυσικού
© ΠΙΟΠ, Β. Καραβασίλογλου
Σκοπός του Μουσείου Αργυροτεχνίας είναι η διάσωση της γνώσης για την ηπειρώτικη αργυροτεχνία, η διάχυση πληροφοριών στο ευρύ κοινό σχετικά με την τεχνολογία της, καθώς και η σύνδεση αυτής της τεχνολογίας με τα κοινωνικά χαρακτηριστικά της εποχής στην οποία αναπτύχθηκε και άκμασε. Δίνοντας έμφαση στην περιοχή των Ιωαννίνων και της Ηπείρου, αναδεικνύονται τα κοινωνικά-οικονομικά συμφραζόμενα στα οποία αναπτύχθηκαν και εξελίχθηκαν τα τοπικά εργαστήρια αργυροτεχνίας, που επέδρασαν τόσο στην οικονομία όσο και στην πολιτισμική ταυτότητα της περιοχής.
Στην είσοδο του Μουσείου, ο ήχος του σφυριού όπως δουλεύει για τη φιλοτέχνηση ενός αργυρού αντικειμένου, μεταφέρει νοερά τον επισκέπτη στο εργαστήρι του αργυροτεχνίτη. Αμέσως μετά, η χαρακτηριστική αργυρή κανδήλα «φωτίζει» ερωτήματα που βρίσκουν απάντηση καθώς αναπτύσσονται οι θεματικές ενότητες της έκθεσης. Ξεδιπλώνεται το χρονικό και τοπικό πλαίσιο της ηπειρώτικης αργυροτεχνίας, παρουσιάζεται η πρώτη ύλη, επεξηγούνται οι τρόποι επεξεργασίας και μεταποίησής της. Με τη βοήθεια ποικίλων εποπτικών μέσων, ο επισκέπτης ανακαλύπτει βασικές παραδοσιακές τεχνικές μορφοποίησης και διακόσμησης αργυρών αντικειμένων (σφυρηλάτηση, χύτευση, συρματερή, σαβάτι, ανάγλυφο), μαθαίνοντας για τα στάδια που περιλαμβάνει κάθε τεχνική μέχρι τη δημιουργία του τελικού προϊόντος. Παράλληλα, γίνεται ξεχωριστή αναφορά σε Ηπειρώτες τεχνίτες αλλά και σε παραγγελιοδότες, ενώ παρουσιάζεται και η ηπειρώτικη αργυροχοΐα και τεχνοτροπία κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα.
Άποψη της μόνιμης έκθεσης – Το ανάγλυφο
© ΠΙΟΠ, Β. Καραβασίλογλου
Στο δεύτερο επίπεδο του προμαχώνα, η μόνιμη έκθεση περιλαμβάνει τη συλλογή χαρακτηριστικών έργων ηπειρώτικης αργυροχοΐας, με αντικείμενα από τον 18ο έως τον 20ό αιώνα. Ηπειρώτικα αργυρά κομψοτεχνήματα με περίτεχνες λεπτομέρειες, κοσμήματα, ασημικά του σπιτιού, προσωπικά είδη, όπλα και πολεμική εξάρτυση, είναι μερικά από τα αντικείμενα της συλλογής. Παράλληλα, ο επισκέπτης αντιλαμβάνεται τον χαρακτήρα και τον λειτουργικό ρόλο των αργυρών αντικειμένων αλλά και τη συμβολική ισχύ τους, καθώς τα έργα αργυροχρυσοχοΐας αποτελούν διαχρονικά σύμβολο κύρους, οικονομικής ευμάρειας και κοινωνικής καταξίωσης.
Στο Μουσείο, εκτός από τη συλλογή των αργυρών αντικειμένων και το επεξηγηματικό οπτικοακουστικό υλικό που τη συνοδεύει, υπάρχει αναφορά στη σύγχρονη αργυροτεχνία με δείγματα από τη δουλειά αργυροχόων που δραστηριοποιούνται σήμερα στην ευρύτερη περιοχή, συνεχίζοντας μια παράδοση αιώνων.
Άποψη της μόνιμης έκθεσης – Συλλογή έργων Ηπειρώτικης Αργυροχρυσοχοΐας, 18ος– 20ός αιώνας
© ΠΙΟΠ, Β. Καραβασίλογλου
Στην επιβλητική ατμόσφαιρα του Κάστρου, τα αντικείμενα της μόνιμης έκθεσης, οι πολυμεσικές εφαρμογές, το αρχειακό φωτογραφικό υλικό, οι οπτικοακουστικές παραγωγές, συνιστούν τα ποικίλα εκθεσιακά «εργαλεία» μέσω των οποίων ο επισκέπτης αντιλαμβάνεται τον ρόλο της αργυροτεχνίας στη διαμόρφωση της ταυτότητας της ευρύτερης περιοχής, αλλά και τη σημασία της για την παραγωγική ιστορία της χώρας μας.
Η μόνιμη έκθεση διαρθρώνεται ως εξής:
Επίπεδο 1
– Εισαγωγή στην ηπειρώτικη αργυροτεχνία
Πού και πότε;
Τα κέντρα αργυροτεχνίας | Οι τεχνίτες | Τα έργα
Από τι υλικό;
Τα μεταλλεία αργύρου | Η ανακύκλωση της πρώτης ύλης
Πώς;
Το άνοιγμα του φύλλου | Η σφυρηλάτηση | Η χύτευση στο χώμα | Το εργαστήριο του αργυροχόου | Ένα γιαννιώτικο εργαστήριο του 20ού αιώνα | Το καμίνι στη μεταλλοτεχνία | Η συρματερή τεχνική | Η εργασία του χρυσικού | Το σαβάτι | Το ανάγλυφο
Για ποιον;
Οι πελάτες | Η Εκκλησία ως παραγγελιοδότης
Από ποιον;
Οι τεχνίτες τον 19ο αιώνα | Οι τεχνίτες τον 20ό αιώνα
Επίπεδο 2
– Συλλογή έργων ηπειρώτικης αργυροχρυσοχοΐας, 18ος-20ός αιώνας
– Η σημασία του αργυρού αντικειμένου
– Η σύγχρονη παραγωγή
– Το μνημείο
Το μνημείο και η εποχή του | Η αποκατάσταση | Η απόδοση νέας χρήσης
Το Μουσείο Αργυροτεχνίας διαθέτει, επίσης, αίθουσα πολλαπλών χρήσεων, καθώς και χώρο για την υλοποίηση εκπαιδευτικών παιχνιδιών και προγραμμάτων. Στόχος του είναι να διασυνδεθεί στενά με την τοπική κοινωνία, μεταξύ άλλων και μέσω ποικίλων εκπαιδευτικών και πολιτιστικών δράσεων για τους κατοίκους της ευρύτερης περιοχής αλλά και τους επισκέπτες του.
Το Μουσείο Αργυροτεχνίας δημιουργήθηκε από το Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς, το οποίο έχει και την ευθύνη της λειτουργίας του. Το έργο εντάχθηκε στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Ανταγωνιστικότητα και Επιχειρηματικότητα» ΕΠΑΝ ΙΙ, στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ 2007–2013, και συγχρηματοδοτήθηκε από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης.
Ώρες λειτουργίας
1η Μαρτίου – 15 Οκτωβρίου: 10:00 – 18:00
16 Οκτωβρίου – 28 Φεβρουαρίου: 10:00 – 17:00
Κλειστό: Κάθε Τρίτη
Εισιτήριο
Γενική είσοδος: 4 €
Μειωμένο εισιτήριο: 2 €.
Διεύθυνση
Μουσείο Αργυροτεχνίας
Ακρόπολη Ιτς Καλέ, Κάστρο Ιωαννίνων
45221, Ιωάννινα
Τηλ: 26510 64065
Fax: 26510 32012