«Κωνσταντίνος Παρθένης (1878-1967), Η ιδανική Ελλάδα της ζωγραφικής του»

Η έκθεση «Κωνσταντίνος Παρθένης (1878-1967), Η ιδανική Ελλάδα της ζωγραφικής του» είναι αφιερωμένη στη μνήμη της τέως διευθύντριας της Εθνικής Πινακοθήκης, Μαρίνας Λαμπράκη Πλάκα, η οποία την προετοίμασε και την επιμελήθηκε μέχρι τέλους, ως την ημέρα του θανάτου της, ενώ είναι η πρώτη αναδρομική Έλληνα καλλιτέχνη στη νέα Εθνική Πινακοθήκη. Διαδέχεται την πρώτη μεγάλη περιοδική έκθεση « Η Τέχνη του πορτρέτου στις συλλογές του Λούβρου».

Θερισμός, 1917 – 1920, Λάδι σε ύφασμα, 158,7 x 166,8 εκ., Δωρεά Σοφίας Παρθένη

«Η καλλιτεχνική δημιουργία του Παρθένη χαρακτηρίζεται από συνεχείς πρωτεϊκές μεταμορφώσεις. Μόνο ο ομήλικός του Picasso (1881-1973) μπορεί να παραβληθεί μαζί του σε αυτό τον τομέα.

Άλλωστε, ο Έλληνας μοιράζεται με τον Ισπανό ομότεχνό του και ένα άλλο σπάνιο προνόμιο: ότι και οι δυο καλλιτέχνες καταφέρνουν να διατηρούν μια στιλιστική σταθερά, έναν ευανάγνωστο γενετικό κώδικα, ένα άμεσα αναγνωρίσιμο ύφος που διαπερνά και ενοποιεί τις πολύτροπες αναζητήσεις τους.

Αυτό που χαρίζει στο έργο του Παρθένη τη μοναδική ατομικότητά του είναι ο τρόπος που αντιμετωπίζει την καλλιτεχνική δημιουργία, ως καθαρά πνευματική υπόθεση, ως cosa mentale, όπως την όρισε ο Leonardo da Vinci (1459-1519).

Λουόμενες, πριν το 1919, Λάδι σε μουσαμά, 114 x 130 εκ., Δωρεά Σοφίας Παρθένη

Ο τελικός προορισμός της είναι η καθαρή ποίηση, αλλά ο δρόμος που οδηγεί σε αυτή την κορυφή είναι η έρευνα, η γνώση, η σοφία: “Η τέχνη όμως πρέπει να έχει και την επιστήμη της… Και την επιστήμη μπορεί καθένας να τη διδαχτεί. Η τέχνη είναι ουσιαστικά ατομική, προσωπική”.

Το καταλυτικό στοιχείο της τελικής αλχημικής κράσης, που συναιρεί και συγχωνεύει τον ιδιότυπο εκλεκτισμό του Αλεξανδρινού καλλιτέχνη, και που συνιστά εν τέλει την πεμπτουσία του ύφους του, είναι μια ιδανική άνω πατρίδα του μύθου, της ιστορίας και της τέχνης, όπως τη θεάται ένας μορφωμένος Έλληνας της διασποράς από προοπτική απόσταση.

Ακριβώς με τον ίδιο τρόπο που είδε και μετουσίωσε στην ποίησή του ο Καβάφης την ιστορία και τον μύθο μιας φιλτάτης ιδεατής και διαχρονικής Ελλάδας με νοσταλγία, εκ του μακρόθεν. Γιατί στην πραγματικότητα ο Παρθένης παρέμεινε για πάντα εθελοντικά αυτοεξόριστος και ανένταχτος, πολίτης της δικής του ουτοπικής Ελλάδας» γράφει η Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα στον κατάλογο της έκθεσης.

Ο Χριστός, π. 1900, Λάδι σε μουσαμά, 200 x 200 εκ., Δωρεά Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδας

Η Εθνική Πινακοθήκη είναι ο κάτοχος του μεγαλύτερου μέρους έργων, σχεδίων και τεκμηρίων του Κωνσταντίνου Παρθένη, τα οποία προέρχονται από τα κληροδοτήματα των παιδιών του Νίκο και Σοφία. Στην έκθεση παρουσιάζονται 150 έργα από τις συλλογές της Πινακοθήκης και σημαντικά δάνεια από ιδιωτικές και δημόσιες συλλογές. Μεταξύ αυτών τα εμβληματικά έργα του Παρθένη, «Η αποθέωση του Αθανασίου Διάκου», «Λουόμενες», «Ο Χριστός – Ανθρωπότης», «Πιετά», «Το Μεγάλο γυμνό, Εύα», «Ο θερισμός», «Τα αγαθά της συγκοινωνίας», «Το Γαλλικό αεροδρόμιο της Κέρκυρας».

Τα αγαθά της συγκοινωνίας, π. 1925, Λάδι σε μουσαμά, 79 x 174 εκ.

Παρουσιάζονται επίσης τα ημιτελή σχέδια της ζωφόρου με τις φιγούρες του αρχαίου και του νέου κόσμου που προορίζονταν για την Βουλή των Ελλήνων, αλλά και οι περίφημοι πίνακες που προορίζονταν για τον διάκοσμο του Δήμου Αθηναίων. Την έκθεση πλαισιώνουν οικογενειακές φωτογραφίες, όπως αυτή της κόρης του, Σοφίας, ντυμένης με στολή εύζωνα που σχεδίασε ο Κωνσταντίνος Παρθένης, κατάλογοι από εκθέσεις, καθώς και από την Μπιενάλε. Τέλος το βαλιτσάκι με τα πινέλα του και το καβαλέτο του συνοδεύουν την έκθεση που ετοιμαζόταν επί τέσσερα χρόνια, σε επιμέλεια της Ζίνας Καλούδη.

Την αρχιτεκτονική μελέτη και τη σκηνογραφική παρουσίαση της έκθεσης «Κωνσταντίνος Παρθένης (1878-1967), Η ιδανική Ελλάδα της ζωγραφικής του» ανέλαβε η ομάδα αρχιτεκτόνων Γιώργου Παρμενίδη, Χριστίνας Λονγκεπέ, Ιφιγένειας Μάρη.