Ο Ιάκωβος Καμπανέλλης υπήρξε, με το πολύμορφο και πολυδιάστατο έργο του, ένας διανοούμενος που σφράγισε ανεξίτηλα με την παρουσία και τις παρεμβάσεις του τον νεοελληνικό πολιτισμικό βίο, μέχρι τον θάνατό του, το 2011.
«Πέρα από τους πολυεπίπεδους λογοτεχνικούς και καλλιτεχνικούς ρόλους – σεναριογράφος, ποιητής, στιχουργός, λογοτέχνης, ηθοποιός, δημοσιογράφος – ήταν ένας βαθιά πολιτικοποιημένος άνθρωπος», σημειώνει η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη για τον δημιουργό στον χαιρετισμό της, στην έκδοση «Ιάκωβος Καμπανέλλης, 1911-2021, Ο ανανεωτής της νεοελληνικής δραματουργίας». «Επιζών αιχμάλωτος του Μαουτχάουζεν, υπήρξε ακάματος αγωνιστής για την αποκατάσταση της Δημοκρατίας, έναν αγώνα από τον οποίον αντλούσε έμπνευση και για τη θεματολογία των έργων του. Σε αυτά καταγράφεται, με ρεαλισμό και συγκινησιακή φόρτιση, η νεότερη ελληνική ιστορία: Η Μεταπολεμική Ελλάδα που προσπαθεί να επουλώσει τις πληγές της από τα τραύματα του Δευτέρου Παγκοσμίου πολέμου και του Εμφυλίου. Το Μαουτχάουζεν, παγκοσμίως από τα έργα αναφοράς στρατοπεδικής λογοτεχνίας, και Το μεγάλο μας τσίρκο, σημείο αναφοράς του αντιδικτατορικού αγώνα, σημάδευσαν μια ολόκληρη γενιά, παραμένοντας διαχρονικά επίκαιρα», συμπληρώνει η Λίνα Μενδώνη.
Το λεύκωμα που εκδίδεται στο πλαίσιο του «Λογοτεχνικού Έτους Ιάκωβου Καμπανέλλη», σε επιμέλεια της Διεύθυνσης Γραμμάτων του ΥΠΠΟΑ, συνιστά μια αναφορά τιμής στην προσωπικότητα και στο πολύτροπο έργο του δημιουργού. Στις ενότητες του «Εργογραφία», «Θέατρο», «Πεζογραφία/ Μαουτχάουζεν», «Κινηματογράφος», «Ποίηση» και «Λόγος προσωπικός και δημόσιος», καταγράφονται η πορεία της ζωής του και η συγγραφική του πορεία. Επίσης, παρουσιάζονται επιλεγμένα αποσπάσματα από συνεντεύξεις του. Βίος και γραφή κινούνται παράλληλα και αποδίδουν μαζί μια σύνθετη μαρτυρία της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, καθώς και της πολιτικής, κοινωνικής και οικονομικής ζωής της Ελλάδας. Στην τελευταία ενότητα περιλαμβάνονται κείμενα του συγγραφέα για την εποχή του και τους άλλους, την αγαπημένη του σύντροφο και τη μονάκριβη κόρη του, διαλεχτούς συνεργάτες και φίλους, τον Κουν, τη Μελίνα, τον Χατζιδάκι, τον Θεοδωράκη, την Τζένη Καρέζη.
Η γειτονιά των αγγέλων
Η διάρθρωση των ενοτήτων του αφιερωματικού τόμου αναδεικνύει όλες τις πτυχές του Ιάκωβου Καμπανέλλη ως ανθρώπου, θεατρικού συγγραφέα, σεναριογράφου και στιχουργού, δημόσιου διανοούμενου. Αξίζει να σημειωθεί ότι στη δεύτερη ενότητα με τίτλο «Θέατρο», συγκεντρώνονται για πρώτη φορά περιλήψεις – παρουσιάσεις όλων των ολοκληρωμένων θεατρικών έργων του δημιουργού, συμπεριλαμβανομένων αυτών τα οποία έχουν εκδοθεί αλλά δεν έχουν παρασταθεί ακόμη στη σκηνή, καθώς και των ανέκδοτων θεατρικών του, που απόκεινται στο Αρχείο Ιάκωβου Καμπανέλλη. Τα έργα παρατίθενται κατά χρονολογική σειρά συγγραφής, με τα αδημοσίευτα και μη παρασταθέντα στο τέλος, και συνοδεύονται με μικρό απόσπασμα από το κείμενο, καθώς και με σημείωμα του ίδιου του δραματουργού, όπου υπάρχει, για το κάθε έργο. Σημαντική συνεισφορά, πέραν της δημιουργίας του πρώτου corpus του συνόλου δραματικού έργου, αποτελεί η δημοσίευση αποσπασμάτων και περιλήψεων των έργων, από το Αρχείο Ιάκωβου Καμπανέλλη, από όπου και ανασύρθηκαν και τα οποία δημοσιεύονται εδώ, για πρώτη φορά.
Δεκαετία του ’60
Στο πλαίσιο της έκδοσης συγκεντρώνονται κείμενα και αποσπάσματα θεωρίας, κριτικής, μαρτυριών και τεκμηρίων, ενδεικτικά της σύγχρονης και διαχρονικής υποδοχής του έργου του Καμπανέλλη. Παρατίθενται νεότερα στοιχεία της έρευνας, της βιβλιογραφίας, της στιχογραφίας και της παραστασιογραφίας προκειμένου να επικαιροποιηθούν τα δεδομένα για το σύνολο του καμπανελλικού έργου.
Ιάκωβος Καμπανέλλης
Τα κείμενα σε όλο τον τόμο, συνοδεύονται από σπάνιες φωτογραφίες, ντοκουμέντα από τη ζωή του συγγραφέα, χειρόγραφα και επιστολές, θεατρικές και κινηματογραφικές αφίσες, θεατρικά προγράμματα, φωτογραφίες κοστουμιών και σκηνικών από ιστορικές παραστάσεις, εξώφυλλα των πρώτων δίσκων με στίχους του υλικό που στο μεγάλο ποσοστό του παραχωρήθηκε ευγενώς από το Αρχείο Iάκωβου Kαμπανέλλη, που διαχειρίζεται η κόρη του Κατερίνα Καμπανέλλη, αλλά και διατέθηκε στο ΥΠΠΟΑ από τη Μουσική Βιβλιοθήκη Λίλιαν Βουδούρη, το ΕΛΙΑ/ΜΙΕΤ, την Ταινιοθήκη της Ελλάδος και το Εθνικό Θέατρο.
Στην έκδοση περιλαμβάνονται οι χαιρετισμοί της Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνας Μενδώνη, του Υφυπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού Νικόλα Γιατρομανωλάκη και της Γενικής Γραμματέως Σύγχρονου Πολιτισμού, Ελένης Δουνδουλάκη, καθώς και εισαγωγικά κείμενα των Κατερίνα Καμπανέλλη, σκηνογράφου και ενδυματολόγου και Σίσσυς Παπαθανασίου, Προϊστάμενης της Διεύθυνσης Γραμμάτων του ΥΠΠΟΑ. Την επιστημονική επιτροπή της έκδοσης απαρτίζουν κατά αλφαβητική σειρά οι Ελένη Δουνδουλάκη, Κατερίνα Καμπανέλλη, Πλάτων Μαυρομούστακος, Παναγιώτης Μέντης και Σίσσυ Παπαθανασίου.
Το λεύκωμα «Ιάκωβος Καμπανέλλης, 1911 – 2021, Ο ανανεωτής της νεοελληνικής δραματουργίας» διατίθεται προς πώληση στο πωλητήριο του Μουσείου Μπενάκη. Η έκθεση «Στη χώρα Καμπανέλλη. Νάξος – Μαουτχάουζεν – Αθήνα» φιλοξενείται στην Πινακοθήκη Γκίκα του Μουσείου Μπενάκη από τις 30 Μαρτίου έως τις 30 Ιουνίου 2022.