Το Αρχοντικό των Μπενιζέλων βρίσκεται στην οδό Αδριανού 96 στην Πλάκα. Ανήκε στην παλαιά, με βυζαντινές ρίζες, αθηναϊκή οικογένεια των Μπενιζέλων, από την οποία καταγόταν η Οσία Φιλοθέη (Ρεβούλα Μπενιζέλου 1520-1589) και αποτελεί μοναδικό σωζόμενο δείγμα αρχοντικής κατοικίας των μεταβυζαντινών χρόνων.
Πρόκειται για διώροφο κτήριο, με λιθόκτιστο ισόγειο και όροφο κατασκευασμένο εν μέρει με ξυλόπηκτη τοιχοποιία. Στο ισόγειο, πίσω από το κιονοστήριχτο προστώο, βρίσκονται βοηθητικοί και εργαστηριακοί χώροι της οικίας, ενώ στον όροφο χωροθετούνται οι κύριοι χώροι κατοικίας, οι μεγάλοι οντάδες και ο ανοιχτός, κιονοστήριχτος εξώστης (χαγιάτι). Το κτήριο έχει δύο αυλές, νότια και βόρεια, οι οποίες συνδέονται μεταξύ τους μέσω ενός ανοιχτού τοξωτού περάσματος. Ψηλός μαντρότοιχος, κατά το μέτωπο της οδού Αδριανού, αποτελεί το βόρειο όριο της ιδιοκτησίας, απομονώνοντας την οικία από τον έξω κόσμο.
Χρονολογικά η κύρια φάση του κτηρίου τοποθετείται στα τέλη του 17ου και αρχές του 18ου αιώνα και αποτελεί ριζική ανακαίνιση-αναδιάρθρωση παλαιότερης οικίας/οικιών του 16ου – 17ου αιώνα. Κατά το 19ο-20ο αι. το κτήριο δέχθηκε εκτεταμένες εξωτερικές και εσωτερικές επεμβάσεις, που μετέβαλλαν εν μέρει τις όψεις του, χωρίς όμως να αλλοιωθεί η χαρακτηριστική μεταβυζαντινή φυσιογνωμία του.
Το 1972 το κτήριο απαλλοτριώθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού και το 1999 με υπουργική απόφαση παραχωρήθηκε προς χρήση στην Ιερά Αρχιεπισκοπή Αθηνών.
Το αρχοντικό αναστηλώθηκε σε προηγούμενη προγραμματική περίοδο (Γ΄ ΚΠΣ), κατά τα έτη 2008-2010, ενώ κατά την περίοδο 2014-2015, στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ, εκτελέστηκε στο αρχοντικό έργο με το οποίο αποδόθηκε στο κοινό ως μουσείο του εαυτού του, αναδεικνύοντας την ιστορία, την αρχιτεκτονική, τις κατά καιρούς χρήσεις του, καθώς και στοιχεία της εποχής και της αθηναϊκής κοινωνίας. Το έργο εκτελέστηκε από την Ι. Αρχιεπισκοπή Αθηνών, με την εποπτεία της Εφορείας Αρχαιοτήτων πόλης Αθηνών, η οποία υλοποίησε παράλληλα χωριστό υποέργο με αυτεπιστασία (Έργο: Ανάδειξη του Αρχοντικού Μπενιζέλων, Υποέργο: Ανάδειξη Υστερορωμαϊκού τείχους και ευρημάτων περιβάλλοντος χώρου, ΕΣΠΑ. Επιχειρησιακό Πρόγραμμα ΑΤΤΙΚΗ 2007-2013).
Το υποέργο είχε σκοπό την ανάδειξη των αρχαιολογικών ευρημάτων που ανασκάφηκαν στις δύο αυλές του αρχοντικού, κατά τη διάρκεια των εργασιών αποκατάστασής του. Πρόκειται για στοιχεία που σχετίζονται με την λειτουργία του ίδιου του αρχοντικού (αγωγοί, θολοσκέπαστη δεξαμενή, αποθηκευτικοί σιροί, ληνός), αλλά και λείψανα παλαιότερων οικοδομημάτων, με σημαντικότερο ανάμεσά τους το υστερορωμαϊκό τείχος των Αθηνών που διέρχεται, σε χαμηλό επίπεδο, κάτω από τη βόρεια αυλή του αρχοντικού.
Αρχοντικό Μπενιζέλων
Αδριανού 96, Πλάκα, Αθήνα
Ώρες Λειτουργίας Μουσείου
Τρίτη – Πέμπτη 10:00 – 13:00
Κυριακή 11:00 – 16:00