Το Ξενοκράτειο Αρχαιολογικό Μουσείο Ι. Π. Μεσολογγίου αποτελεί το κεντρικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Περιφερειακής Ενότητας Αιτωλοακαρνανίας, στο οποίο παρουσιάζεται η πολιτιστική κληρονομιά και ο αρχαιολογικός πλούτος της περιοχής.
Το ιστορικό κτήριο που αποτελεί τη στέγη του, θεμελιώθηκε το 1885 και ολοκληρώθηκε το 1889. Κτίστηκε με δωρεά του Κωνσταντίνου Ξενοκράτη, μεγάλου εθνικού ευεργέτη από την Ανατολική Θράκη, ως Δημοτικό Παρθεναγωγείο και λειτούργησε μέχρι πρόσφατα ως σχολείο. Πρόκειται για διατηρητέο κτίσμα, χαρακτηρισμένο ως μνημείο, αναπόσπαστο τμήμα της πολιτιστικής κληρονομιάς της πόλης.
Η δημιουργία του Μουσείου
Το κτήριο παραχωρήθηκε στο Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού το 2011 από το Δήμο Ι.Π. Μεσολογγίου για τη δημιουργία αρχαιολογικού μουσείου. Το Ξενοκράτειο Μουσείο Ι. Π. Μεσολογγίου σχεδιάστηκε από την αρχή, όχι μόνο ως ένας μουσειακός χώρος στον οποίο θα παρουσιάζονται και θα αναδεικνύονται σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα, αλλά και ως ένα ιστορικό κτήριο που θα αναβιώσει και θα αποτελέσει στο εξής ζωντανό σημείο αναφοράς στη ζωή της σύγχρονης πόλης του Μεσολογγίου, κατέχοντας ταυτόχρονα εκπαιδευτικό και ψυχαγωγικό ρόλο.
Οι αρχαιολογικές συλλογές του μουσείου περιλαμβάνουν περισσότερα από 1200 αντικείμενα από όλη την Αιτωλοακαρνανία , τα οποία αφορούν σε ευρήματα παλαιών, αλλά κυρίως πρόσφατων ανασκαφών. Τα εκθέματα καλύπτουν χρονικά από τους προϊστορικούς έως και τους ύστερους ρωμαϊκούς χρόνους (100.000 π. Χ. – 3ος αι. μ.Χ.). Τα περισσότερα από αυτά εκτίθενται για πρώτη φορά στο κοινό ενώ ένα μεγάλο μέρος τους προέρχεται από ανασκαφές που διενεργήθηκαν τα προηγούμενα χρόνια κατά την κατασκευή εμγάλων δημόσιων έργων. Ανάμεσά τους περιλαμβάνονται και ορισμένα εξαιρετικά σπάνια σύνομα ευρημάτων.
Η έκθεση διαρθώνεται σε επτά συνολικά αίθουσες που αναπτύσσονται στο ισόγειο και τον όροφο του κτηρίου. Το μουσείο διαθέτει ακόμη αίθουσα πολλαπλών χρήσεων και αίθουσα εκπαιδευτικών προγραμμάτων και πλαισιώνεται από πολυμεσικές εφαρμογές. Στο σχεδιασμό της έκθεσης έχει ληφθεί μέριμνα για την ασφαλή έκθεση των ευρημάτων και για την προσβασιμότητα ατόμων όλων των ηλικιών και ατόμων ΑμεΑ.
Σημ. Οι πληροφορίες για το Ξενοκράτειο Αρχαιολογικό Μουσείο Ι. Π. Μεσολογγίου προέρχονται από τον ιστότοπο της Εφορείας Αρχαιοτήτων Αιτωλοακαρνανίας και Λευκάδας.