ΜΟΙΡΑΣΟΥ ΤΟ ΣΤΑ SOCIAL MEDIA
Το 1802 το δικάταρτο μπρίκι «Μέντωρ», ιδιοκτησίας του λόρδου Έλγιν, γεμάτο με αρχαιότητες του Παρθενώνα και άλλων μνημείων που είχαν βιαίως αφαιρεθεί, βυθίστηκε στον όρμο του Αγίου Νικολάου στα νοτιοανατολικά των Κυθήρων, χτυπημένο από τις κακές καιρικές συνθήκες. Το πλοίο βρέθηκε στον βυθό της θάλασσας μετά από πρόσκρουση σε βράχια.
Σήμερα η εικόνα της καταστροφής του πλοίου είναι ιδιαίτερα έντονη όπως καταμαρτυρούν τα ευρήματα στον χώρο του ιστορικού ναυαγίου «Μέντωρ» στα Κύθηρα, ενώ εντοπίστηκαν για πρώτη φορά υποδήματα και άλλα μικροαντικείμενα των επιβατών, σύμφωνα με τη συστηματική υποβρύχια αρχαιολογική έρευνα της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων που διενεργήθηκε από τις 4 Σεπτεμβρίου έως τις 21 Σεπτεμβρίου 2020, υπό την διεύθυνση του αρχαιολόγου, Δρ. Δημήτρη Κουρκουμέλη.
Ο χώρος της Τομής 2020 (φωτ. Γ. Ίσσαρης)
Ο χώρος της Τομής 2020 (φωτ. Β. Τσιαϊρης)
Κατά την υποβρύχια ανασκαφική έρευνα, συνεχίσθηκε η διερεύνηση και ανασκαφή της τομής που είχε ήδη αρχίσει το 2019, στο δυτικό όριο του σωζόμενου σκαριού του πλοίου (εικ. 2, 3). Στον χώρο της τομής εντοπίσθηκαν πολλά ξύλα, τόσο από το πέτσωμα του πλοίου, όσο και τμήματα νομέων. Τα τμήματα αυτά ήταν διάσπαρτα και χωρίς συγκεκριμένη διάταξη, που μαρτυρούν τη γενικότερη καταστροφή που συντελέσθηκε στο χώρο του ναυαγίου κατά τη βύθισή του, όσο και κατά τις μετέπειτα διεργασίες ναυαγιαιρεσίας. Η εικόνα της καταστροφής του πλοίου ήταν ιδιαίτερα έντονη, καθώς τμήματα των νομέων βρέθηκαν να έχουν παγιδευτεί κάτω από βράχια, ενδεικτικό και της σφοδρότητας του κυματισμού που προκαλούν στην περιοχή κυρίως οι νότιοι άνεμοι και οι οποίοι επηρεάζουν το πυθμένα σε μεγάλο βάθος.
Ανέλκυση δύο τμημάτων νομέων του πλοίου (φωτ. Γ. Ίσσαρης)
Στον χώρο της τομής εντοπίσθηκαν, όπως και κατά την προηγούμενη ανασκαφική περίοδο το 2019, ένας σημαντικός αριθμός ξύλινων και μεταλλικών αντικειμένων που σχετίζονται κατά κύριο λόγο με τον εξαρτισμό του ενός εκ των δύο ιστών του πλοίου. Ξύλινοι διαμπερείς κύλινδροι που χρησίμευαν για την κύλιση της κεραίας του κεντρικού ιστίου στον ιστό (εικ. 5), ξύλινοι κύλινδροι που απέτρεπαν την περιτύλιξη των σχοινιών (εικ. 6), ξύλινες δέστρες για την πρόσδεση των σχοινιών (εικ. 7), τροχαλίες διαφόρων μεγεθών, μονές ή διπλές (εικ. 8,9), ορισμένες από τις οποίες σώζουν ακόμα τμήματα των σχοινιών πρόσδεσής τους (από το χώρο του ναυαγίου έχουν ανελκυσθεί μέχρι σήμερα 35 τροχαλίες ακέραιες ή τμήματά τους, από συνολικά περίπου τις 120 που απαιτούνται για τον εξαρτισμό ενός πλοίου των διαστάσεων του Μέντορα).
Εικ. 5 Ξύλινος κύλινδρος για την κύλιση της κεραίας στον ιστό (φωτ. Π. Βεζυρτζής)
Εικ. 6 Ξύλινος κύλινδρος με δύο οπές (φωτ. Π. Βεζυρτζής)
Εικ. 7 Ξύλινη δέστρα (φωτ. Π. Βεζυρτζής)
Εικ. 8 Ξύλινη διπλή τροχαλία και τμήμα νομέα του πλοίου στο χώρο της Τομή 2020 (φωτ. Β. Τσιαϊρης)
Εικ. 9 Ξύλινη τροχαλία με τμήμα του σχοινιού πρόσδεσής της κατά τη διαδικασία συντήρησης (φωτ. Π. Βεζυρτζής)
Από τα αποτελέσματα της έρευνας επιβεβαιώνεται, ότι ο χώρος που ανασκάφθηκε συμπίπτει με τη θέση του ενός εκ των δύο ιστών του πλοίου (ο Μέντωρ ήταν ένα δικάταρτο μπρίκι) και κατά πάσα πιθανότητα του πρυμναίου, αφού ορισμένα από τα ξύλινα εξαρτήματα συνδέονται με τον εξαρτισμό της κεραίας της πρύμνης του πλοίου. Ακόμα κατά τη φετινή έρευνα, δόθηκε η ευκαιρία να ανελκυσθούν και να φωτογραφηθούν τρισδιάστατα, δύο τμήματα νομέων του πλοίου. Οι νομείς αυτοί, δεν ήταν στη θέση τους και είχαν μετακινηθεί κατά την θραύση του πλοίου, μετά, δε, τη φωτογράφηση επανατοποθετήθηκαν στην τομή.
Ιδιαίτερα ενδιαφέροντα ήταν, επίσης, και τα άλλα κινητά ευρήματα που ανελκύσθηκαν. Εντοπίσθηκαν για πρώτη φορά τμήματα δερμάτων υποδημάτων (εικ. 11,12), πόρπες υποδημάτων και ζωνών (εικ. 13) και άλλα μικροαντικείμενα, όπως ένα μικρό νόμισμα/μάρκα που χρησιμοποιούταν κυρίως σε χαρτοπαίγνια (εικ. 14). Είναι γνωστό από τις μαρτυρίες, τόσο του πληρώματος, όσο και των επιβαινόντων, ότι κατά τη διάρκεια του ατυχήματος, απώλεσαν το σύνολο των προσωπικών τους αντικειμένων, συμπεριλαμβανομένων και των ενδυμάτων τους. Η μαρτυρία αυτή επιβεβαιώνεται από τα φετινά ευρήματα της ανασκαφής. Πέραν των ανωτέρων ανελκύσθηκαν επίσης και διάφορα άλλα μικροαντικείμενα, όπως δύο πιόνια σκακιού (τα προηγούμενα χρόνια είχαν βρεθεί και άλλα έξι πιόνια σκακιού πιθανώς από το ίδιο σύνολο) (εικ. 15), νομίσματα και θραύσματα μαγειρικών και άλλων σκευών.
Εικ. 11 Τμήμα δερμάτινου υποδήματος κατά χώραν (φωτ. Γ. Ίσσαρης)
Εικ. 12 Τμήμα δερμάτινου υποδήματος κατά τη διαδικασία συντήρησης (φωτ. Π. Βεζυρτζής)
Εικ. 14 Μεταλλικό νόμισμα/μάρκα παιγνιδιού (φωτ. Π. Βεζυρτζής)
Στην υποβρύχια έρευνα του 2020 συνολικά συμμετείχαν 18 άτομα διαφόρων ειδικοτήτων και επιστημονικών εξειδικεύσεων, όπως αρχαιολόγοι, θαλάσσιοι βιολόγοι, εκπαιδευτές καταδύσεων, τοπογράφοι/μηχανικοί, συντηρητές αρχαιοτήτων, τεχνικοί βυθού και συγκεκριμένα οι: Ανδρέας Σωτηρίου, Θεοτόκης Θεοδούλου, Σταυρούλα Βραχιονίδου, Αλέξανδρος Τούρτας, Πάνος Αθανασόπουλος, Κώστας Τοκμακίδης, Κίμων Παπαδημητρίου, Γιάννης Ίσσαρης, Βασίλης Τσιαϊρης, Ελπίδα Καραδήμου, Άρης Μιχαήλ, Χρύσα Φουσέκη, Ειρήνη Μάλλιου, Σπύρος Μουρέας, Άγγελος Μαγγλής, Αντώνης Μπουτάτης, Μανουήλ Κουρκουμέλης.
