Ο λόγος στο φλάουτο – Κουαρτέτο με φλάουτο από την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών

ΜΟΙΡΑΣΟΥ ΤΟ ΣΤΑ SOCIAL MEDIA

ΒΟΛΦΓΚΑΝΓΚ ΑΜΑΝΤΕΟΥΣ ΜΟΤΣΑΡΤ (1756 – 1791)
Κουαρτέτο με φλάουτο αρ.1 σε ρε μείζονα, KV 285
1.Allegro
2.Adagio
3.Rondo

Το ελεύθερο και ανήσυχο πνεύμα του Μότσαρτ δεν μπορούσε να συμβιβαστεί εύκολα με τις επιταγές της Αυλής του Αρχιεπισκόπου του Σάλτσμπουργκ. Προς το τέλος του 1777, μία κρίση στις σχέσεις του συνθέτη και του Αρχιεπισκόπου οδήγησε τον πρώτο σε ένα ταξίδι προς αναζήτηση μίας νέας δουλειάς, μακριά από τη συντηρητική Αυλή της γενέτειράς του. Ευρισκόμενος στο Μανχάιμ, πόλη διάσημη τότε για τα μουσικά της δρώμενα και ιδίως για την ορχήστρα της, ο νεαρός Μότσαρτ δέχθηκε μία παραγγελία από έναν Ολλανδό ερασιτέχνη φλαουτίστα (ο Μότσαρτ τον αναφέρει ως Dejean) για τη σύνθεση μιας σειράς έργων για φλάουτο. Ο συνθέτης, αφενός επειδή οι εξωτερικές συνθήκες δεν ήταν ευνοϊκές και αφετέρου επειδή δεν έτρεφε ιδιαίτερη συμπάθεια για το φλάουτο, έγραψε τελικά τρία κουαρτέτα (το πρώτο εξ αυτών ανοίγει τη συναυλία) και δύο κοντσέρτα για τον Dejean – και μοιραία η αμοιβή του ήταν αρκετά μικρότερη αυτής που είχε αρχικά προσφερθεί. Ωστόσο, σε κανένα από τα παραπάνω έργα δεν διαφαίνεται η παραμικρή εσωτερική ή εξωτερική «δυστοκία». Αντίθετα, είναι γεμάτα φρεσκάδα, χάρη και ενέργεια – όπως το σύνολο της μοτσάρτειας δημιουργίας. Το φλάουτο βεβαίως έχει αδιαμφισβήτητα τον πρωταγωνιστικό ρόλο και αυτό είναι αναμενόμενο, αν αναλογιστεί κανείς ότι στην ουσία ο ρόλος του είναι παρεμφερής με τον ρόλο του πρώτου βιολιού σε ένα κουαρτέτο.

KΛΩΝΤ ΝΤΕΜΠΥΣΥ (1862 – 1918)
Έξι αρχαία επιγράμματα για φλάουτο, βιολί, βιόλα και βιολοντσέλο
1.Pour invoquer Pan, dieu du vent d’été (Προς επίκληση του Πανός, θεού του θερινού ανέμου)
2.Pour un tombeau sans nom (Για έναν τάφο χωρίς όνομα)
3.Pour que la nuit soit propice (Για να είναι η νύχτα ευνοϊκή)
4.Pour la danseuse aux crotales (Για τη χορεύτρια με τα κρόταλα)
5.Pour l’égyptienne (Για την Αιγύπτια)
6.Pour remercier la pluie au matin (Προς ευχαριστίες για τη βροχή το πρωινό)

Το 1901 ο Κλωντ Ντεμπυσύ ανέλαβε να συνθέσει σκηνική μουσική για μία παράσταση με τίτλο Les Chansons de Bilitis, βασισμένη (υποτίθεται) σε αρχαία ελληνική ερωτική ποίηση. Τα ποιήματα αποδίδονταν σε έναν αρχαίο ποιητή, σύγχρονο της Σαπφούς, τα οποία υποτίθεται ότι μετέφρασε ο Γάλλος ποιητής Πιερ Λουίς (1870-1925), στενός φίλος του Ντεμπυσύ (στην πραγματικότητα τα ποιήματα ανήκαν στον Λουίς). Η παράσταση αυτή δεν δόθηκε τελικά ποτέ δημόσια· πάντως, τρία από αυτά τα ποιήματα είχαν ήδη αποτελέσει τη βάση για τη σύνθεση τριών τραγουδιών το 1897 (Trois Chansons de Bilitis). Το 1914 ο συνθέτης επέστρεψε στη σκηνική μουσική του 1901, και διαμόρφωσε από τμήματά της τη Σουίτα με τίτλο «Έξι αρχαία επιγράμματα» για πιάνο (σε εκδοχές για δύο και για τέσσερα χέρια). Είχε και την πρόθεση να ενορχηστρώσει τα κομμάτια αυτά αλλά πέθανε πριν προφτάσει να το πράξει. Καθετί το εξωτικό διήγειρε τη φαντασία του Ντεμπυσύ και πράγματι, η μακρινή («εξωτική» για έναν Γάλλο στις αρχές του 20ου αιώνα) κλασική αρχαιότητα αποδείχτηκε ισχυρή για να κινητοποιήσει τη φαντασία του. Τα επιγράμματα είναι από τα πλέον λιτά και αιθέρια έργα του Ντεμπυσύ, διατηρώντας μία ατμόσφαιρα ζεστή και ειδυλλιακή, χωρίς όμως ρομαντικές «παρεκτροπές».

ΒΟΛΦΓΚΑΝΓΚ ΑΜΑΝΤΕΟΥΣ ΜΟΤΣΑΡΤ
Εισαγωγή και άριες από την όπερα Ο μαγικός αυλός σε διασκευή του Φραντς Χάινριχ Έρενφριντ (1747-1828)

Ο Μαγικός Αυλός γράφτηκε το 1791, χρονιά του θανάτου του Μότσαρτ, και η πρεμιέρα του δόθηκε στις 30 Σεπτεμβρίου εκείνης της χρονιάς στο Freihaus Theater auf der Wieden της Βιέννης υπό τη διεύθυνση του συνθέτη. Η σύνθεσή της έλαβε χώρα κυρίως στο διάστημα μεταξύ Απριλίου και Ιουλίου 1791. Το λιμπρέτο του Μαγικού Αυλού ανήκει στον Αυστριακό δραματουργό, σκηνοθέτη, ηθοποιό, τραγουδιστή και θεατρικό παραγωγό Εμάνουελ Σικανέντερ (1751-1812), παλαιό φίλο της οικογένειας Μότσαρτ. Τόσο το βαθύτερο νόημα του έργου, που δεν είναι άλλο από το θρίαμβο του Φωτός πάνω στο Σκότος και του Καλού πάνω στο Κακό, όσο και συγκεκριμένα στοιχεία της δράσης του –αλλά και της μουσικής του γραφής- οδηγούν αναπόφευκτα στη θεώρηση της όπερας εκτός των άλλων και υπό ένα μασονικό πρίσμα, δεδομένης μάλιστα και της σχετικής ιδιότητας του συνθέτη και του λιμπρετίστα της. Πέραν της όποιας ανάλυσης των πάσης φύσεως συμβολισμών που κανείς θέλει ή μπορεί να διακρίνει στο έργο, είναι αναμφισβήτητη η ικανότητα του δημιουργού του να μετουσιώνει τα ιδεώδη του σε μουσική συγκλονιστικής τελειότητας και ομορφιάς. Μόλις το 1793, ο Γερμανός φλαουτίστας, ομποΐστας και συνθέτης, Φραντς Χάινριχ Έρενφριντ (1747-1828), που υπηρετούσε στην Αυλή του Μάιντς, σχηματοποίησε ένα έργο για κουαρτέτο με φλάουτο βασισμένο σε θέματα από τον Μαγικό Αυλό και γεμάτο λάμψη και δεξιοτεχνικές προκλήσεις.

Φρανκ-Γκέοργκ Γιάρκε, φλάουτο
Χριστόφορος Καραθανάσης, βιολί
Πέτρος Βλάσσης, βιόλα
Χριστίνα Κούτρου, βιολοντσέλο

Στις 25 Αυγούστου στην Ιερά Μονή Πεντέλης στις 20.30